Szanowni Państwo Dyrektorzy,
W związku z informacjami podanymi do wiadomości publicznej za pośrednictwem Gazety Wyborczej przez kilku dyrektorów krakowskich szkół informujących media o braku kontaktu z grupą uczniów przypominam, że funkcjonują rozwiązania prawne regulujące kwestie obowiązku sprawowania nadzoru nad spełnianiem obowiązku szkolnego przez uczniów zawarte w ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo Oświatowe (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1148 z późn. zm.), dalej „Prawo oświatowe” oraz uregulowania opracowane na czas pandemii zawarte w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz. U. poz. 493 z późn. zm.).
Poniżej omawiam zapisy prawne. Jednak na początku pragnę zadeklarować, że jeżeli Państwo nie radzicie sobie z sytuacją, proszę o zgłaszanie każdorazowe konkretnych przypadków i problemów z dotarciem do ucznia. Postaram się udzielić niezbędnego wsparcia, włącznie z osobistym uczestnictwem moim lub moich pracowników w działaniach w miejscu zamieszkania młodego człowieka. Nie wyobrażam sobie, aby którekolwiek dziecko w Krakowie, czy Małopolsce było pozbawione opieki nauczycielskiej.
Równocześnie przypominam, że ograniczenia w okresie pandemii nie wykluczają pełnienia obowiązków pracowniczych.
Zgodnie z art. 35 ust. 1 Prawa oświatowego nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18 roku życia.
Jak wynika z art. 41 ust. 1 Prawa oświatowego kontrolę spełniania obowiązku szkolnego wykonują dyrektorzy publicznych szkół podstawowych przez dzieci zamieszkałe w obwodach tych szkół, zaś gmina kontroluje spełnianie obowiązku nauki przez młodzież zamieszkałą na terenie tej gminy.
W okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania szkół w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 dyrektorzy szkół na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 zostali zobowiązani do organizacji zadań tej szkoły, a więc do stworzenia m.in. mechanizmów umożliwiających zweryfikowanie realizacji obowiązku szkolnego przez jego uczniów. Zatem to dyrektorzy szkół współdziałając z przedstawicielami ustawowymi uczniów zobowiązani są do zapewnienia realizacji obowiązku szkolnego przez małoletnich.
W przypadku ustalenia przez dyrektora szkoły, że uczeń jego szkoły nie realizuje obowiązku szkolnego, zobowiązany jest w pierwszej kolejności podjąć działania o charakterze wychowawczym, jak próba kontaktu z przedstawicielami ustawowym dziecka (zgodnie z art. 40 ust. 1 pkt 2 Prawa oświatowego obowiązkiem rodziców dziecka jest zapewnienie regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne) i wyjaśnienie przyczyn braku uczestnictwa ucznia w organizowanym przez szkołę nauczaniu zdalnym przez, które należy rozumieć m.in. prowadzone przez nauczyciela zajęcia on-line (w czasie rzeczywistym) oraz w innej formie np. poprzez wykonywanie prac domowych, ćwiczeń, korzystanie z materiałów dydaktycznych dostępnych w sieci.
W dalszej kolejności (przy braku kontaktu z przedstawicielem ustawowym, bądź też dalszy brak realizacji obowiązku szkolnego przez ucznia) dyrektor szkoły zobowiązany jest do podjęcia odpowiednich środków prawnych tj. zawiadomić organ prowadzący szkołę (wójta, burmistrza, prezydenta miasta), a w przypadku zagrożenia dobra dziecka, właściwy dla miejsca zamieszkania dziecka, sąd opiekuńczy (postępowania te mogą być prowadzono równolegle).
Należy wskazać, iż zgodnie z art. 42 ust. 1 Prawa oświatowego niespełnianie przez małoletniego obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Obowiązek szkolny i obowiązek nauki zgodnie z art. 2 § 1 pkt 10 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1438 z późn. zm.), dalej „u.p.e.a” należy do kategorii obowiązków o charakterze niepieniężnym.
Egzekucja administracyjna obowiązków edukacyjnych może być wszczęta przez organ prowadzący szkołę (wójta, burmistrza lub prezydenta miasta) po bezskutecznym upływie terminu do wykonania obowiązku edukacyjnego (szkolnego i nauki) przez przedstawicieli ustawowych dziecka, wskazanym w pisemnym upomnieniu zawierającym wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Koszty upomnienia obciążają przedstawicieli małoletniego (art. 15 § 2 u.p.e.a.). Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia (art. 15 § 1 u.p.e.a.), które może skutkować nałożeniem przez organ prowadzący szkołę grzywny na jego przedstawicieli ustawowych (art. 120 § 2 w zw. z art. 121 u.p.e.a.).
Tym samym egzekwowany będzie rodzicielski obowiązek zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia.
Kończąc to omówienie prawne, życzę Państwu Dyrektorom determinacji w rozwiązywaniu problemów z jakimi Państwo bezustannie się stykacie. Zdaję sobie sprawę, że znaleźliście się Państwo w wyjątkowej sytuacji, ogromnie trudnej i wymagającej szybkich, zdecydowanych działań. We wszystkich moich komunikatach kierowanych do Państwa, a także Nauczycieli i listach do Rodziców i Uczniów wyrażam podziw za podjęte działania dla dobra dzieci i młodzieży, a także proszę o budowanie wspólnoty nauczycieli, rodziców i uczniów opartej na zaufaniu i wzajemnej życzliwej komunikacji. Wizytatorzy Kuratorium Oświaty w Krakowie, którzy na co dzień z Państwem pracują, są do Państwa dyspozycji pod numerami telefonów, które są Państwu znane. Równocześnie informuję, że Małopolski Kurator Oświaty codziennie jest obecny na swoim stanowisku pracy w godzinach pracy urzędu. Zapraszam do kontaktu telefonicznego, a w szczególnych przypadkach także do osobistego.
Z poważaniem
Barbara Nowak
Małopolski Kurator Oświaty